WinGPS 4 Pro Gebruikershandleiding Geschreven voor versie 4.2.0.0 van 25 apr-08 wijzigingen voorbehouden © Stentec Software, 29 april 2008 WinGPS 4 Pro is uitsluitend bedoeld als hulpmiddel voor navigatie aan boord. Gewaarschuwd wordt om de gegevens uit het programma nooit als enige bron van informatie voor navigatie te gebruiken, maar alle beschikbare informatie uit uw omgeving hiervoor te gebruiken. Stentec Software is niet aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van gebruik van dit programma.
Gebruikershandleiding WinGPS 4.
Gebruikershandleiding WinGPS Pro Samenvatting Door het lezen van deze handleiding en het oefenen in simulatie-mode leert u WinGPS 4 Pro gebruiken. De handleiding is daarom geschreven als een workshop en is opgebouwd uit kleine ook los te lezen instructies, voorzien van achtergrond informatie. De handleiding heeft zoveel mogelijk dezelfde opzet als die van 4.1 Navigator. Nieuw in versie 4.2 is o.a. het downloaden van Grib files en de ondersteuning stroming voor de Noord en Oostzee. (NLTides en BSH).
Gebruikershandleiding WinGPS 4 Pro Inhoudsopgave Inleiding Uw navigatielaptop aan boord 1. Systeemeisen en aanbevelingen 2. Installatie en gebruikersrechten 3. Wat staat er op de WinGPS 4 Pro CD ? 4. Uw navigatie laptop zelf installeren 5. Digitale kaarten voor de watersport 6. De juiste plaats voor laptop en GPS aan boord 7. Stroomvoorziening en energiebesparing 8. Goed zeemanschap Basisnavigatie met WinGPS 4 Pro 9. Het menu leren kennen 10. Oefenen in simulatiemode 11. Met meelopende kaart aan boord 12.
Speciale onderwerpen 27. De NMEA-monitor 28. Up- en downloaden naar en van de GPS 29. Zelf een kaartenset maken 30. Afdrukken van digitale kaarten 31. Bestanden uitwisselen met WinGPS 4 Mobile Ondersteuning 32. Tips bij gebruik van het programma 33. Oplossen van problemen Bijlagen B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 Nieuwe opties van WinGPS 4 Pro, versie 4.
Inleiding WinGPS 4 Pro is de formule-1 van Stentec's WinGPS 4 serie navigatieprogramma's. Door NMEA instrumenten als GPS, kompas, windmeter, log, stuurautomaat, dieptemeter of AIS ontvanger aan te sluiten maakt u van uw laptop aan boord een compleet navigatiecentrum. U navigeert op voordelige DKW1800, ANWB, Navkom of BSB kaarten. Een duidelijk vectordiagram toont grondsnelheid, vaart, wind en stroom. Ook is navigatie met alleen een GPS-muis mogelijk en zelfs gegist-bestek navigatie met alleen een kompas.
Uw navigatielaptop aan boord 1. Systeemeisen en aanbevelingen • • • • • • • Win98/Me/2000/XP (bij voorkeur XP SP2) PI (PIII aanbevolen) met min. 64MB RAM (128MB aanbevolen voor Win98 of Me en min. 512MB voor XP). Een Centrino processor wordt aanbevolen voor zo min mogelijk stroomverbruik. Minaal 800*600*16 bits kleurenscherm. Aanbevolen wordt een breedbeeld scherm. Een hoge resolutie scherm geeft meer overzicht en is vaak helderder.
4. Uw navigatie-laptop zelf installeren Allereerst dient uw laptop optimaal te worden ingesteld. Klik met rechtermuisknop op bureaublad bij Eigenschappen/instellingen en loop het volgende na: • Zet de beeldschermresolutie maximaal en de kleuren op minimaal 16 bit • Zet schermbeveiliging uit en bij Energie op Minimaal energiegebruik. Aan de hand van een voorbeeld wordt het installeren van WinGPS 4 Pro met enkele kaartensets en een USB GPS-muis duidelijk gemaakt. I.p.v.
WinGPS 4.1 Pro - Stop de CD erin en de setup start automatisch - Geef naam en licentiecode op druk meermaals op volgende voor installeren. - Na installatie dient WinGPS 4.1 Pro te worden geactiveerd. Dit is het aanmelden bij onze webserver en dient als kopieerbeveiliging. Net als de DKW2 kaartensets mag u WinGPS 4 Pro voor 2 systemen activeren. Bij aankoop heeft u nog een 3de reserve activatiemogelijkheid gekregen. Kies bij voorkeur voor Online activatie met username en password.
Als laatste dient U de USB GPS Muis te installeren en in te stellen 1. Installeer het stuurprogramma van de USB GPS muis door het Prolific PL2303 driversetup programma te openen. Dit staat ingepakt op de CD bij drivers, maar is ook te verkrijgen via onze GPS-freeware pagina. Heb even geduld als u op OK drukt. Als het goed is verschijnt de mededeling als ‘Driver already succesfully installed’. 2.
Tip ! • Leg de GPS muis of GPS antenne op een plek waarbij meer dan de halve hemel zichtbaar is. Er zullen dan al vrij snel steeds meer satellieten in beeld komen. Voor een positiebepaling (Fix) dienen er minstens 3 satellieten in gebruik te zijn. Voor een nauwkeurige positie dienen er minimaal 4 satellieten in gebruik te zijn. In de GPS is nu ook de hoogte bekend. Dit heet dan ook een 3D fix.
5. Digitale kaarten voor de watersport Vector of raster Er zijn 2 type digitale kaarten: Vector en raster. Vectorkaarten zijn opgebouwd uit objecten die uit en aangezet kunnen worden. Ieder object is opgebouwd uit lijnelementjes, welke scherp blijven bij inzoomen. Vectorkaarten zijn gemaakt via een vectorisatieproces uitgaande van papieren of digitale kaarten van kaartenmakers. Dit gaat grotendeels handmatig. Vectorkaarten en ook het updaten hiervan is daarom een relatief duur proces.
Naadloze DKW2 kaarten Alle met DKW Manager geïnstalleerde en in WinGPS 4 bij kaartenbeheer aangezette DKW2 kaarten worden naadloos met elkaar verbonden tot één grote kaart. Zoomen en schuiven is het enige wat nog nodig is. De kaart heeft hetzelfde kaartbeeld als dat van de originele papieren kaart, welke u waarschijnlijk ook aan boord heeft. Dit is een groot voordeel t.o.v. sommige vectorkaarten, waar symbolen en kleuren volslagen anders zijn.
Kaartdatum en kaartprojecties De vorm van de aarde wijkt door de aardrotatie en locale effecten net een beetje af van de bolvorm en wordt aardellipsoïde genoemd. De best passende vorm voor een bepaalde regio wordt bereikt door de ellipsoïde enkele 10-tallen of honderden meters te verschuiven t.o.v. van een gedefinieerd centrum van de aardbol. Deze verschuiving wordt vastgelegd in een zogenaamde kaartdatum (Engels: chart datum). Dit heeft niets met tijd te maken.
6. De juiste plaats voor laptop en GPS aan boord Voor de plaatsing van een laptop heeft iedere schipper zo zijn eigen oplossing afhankelijk van zijn schip en vaargebied. Ideaal is als u vanuit de stuurstand het beeldscherm van uw laptop goed kunt aflezen. Als u laptop bijvoorbeeld op de kaartentafel staat, is een 2e scherm bij uw stuurstand aan te bevelen. Deze zijn te koop in de prijsklasse tussen de 250 en 2500 Euro.
7. Stroomvoorziening en energiebesparing Op de eigen accu houdt de laptop het niet meer dan een paar uur vol. Via een 12/24 naar 230 omvormer kunt u de laptop echter vanuit uw boordnet voeden. Het goedkoopste is een blokgolfomvormer van bijv 150 Watt. Sommige laptopvoedingskabels worden echter erg warm van de harmonischen hiervan. Een duurdere sinusomvormer heeft dit nadeel niet. Alternatief kan een gelijkspanningsomvormer van 12/24V naar laptopspanning (bijv 19V) worden aangeschaft.
8. Goed zeemanschap De basis van goed zeemanschap is jezelf ten alle tijden kunnen redden en anderen niet in gevaar brengt. Ga ervan uit dat alles uit kan vallen. Voorkom dit zoveel mogelijk en zorg voor een back-up mechanisme. Navigeer bijv op uw radar als uw PC uit mocht vallen. Een laptop aan boord valt niet zomaar uit, behalve door bijv. ouderdom, slecht onderhoud, onvoldoende stroomvoorziening of waterschade. Zorg daarom voor een betrouwbare stroomvoorziening.
Antwoord van onze kartograaf (15 sept-06) Geachte heer Kuipers, Sinds de introductie van de DKW verzorg ik voor Stentec de BaZ wijzigingen in de kaarten. Daarvoor werkte ik als nautisch cartograaf bij de Dienst der Hydrografie. Afgelopen week vroeg Wouter Kuik mij om een reactie op de situatie zoals u die schetst van het vastlopen nabij het Noordgat en nogmaals bij de Spathoek.
Basisnavigatie met WinGPS 4 Pro Na het lezen van het hoofdstuk basisnavigatie kunt u WinGPS 4 Pro gaan gebruiken voor GPS-navigatie aan boord. U leert het menu kennen, een met uw boot meelopende kaart instellen en de basisvaardigheden. Als u dit goed leert beheersen kunt u doorgaan met het volgende deel waarbij o.a. routeplanning wordt behandeld. 9. Het menu leren kennen Schermindeling en menu van WinGPS 4 Pro Een voorbeeld van een schermindeling is op de volgende bladzij te zien.
De boot volgt een groene route. Het rode spoor achter de boot met tijdlabels en tijdpuntjes is het traject. Instelbaar bij Beeld/Eigenschappen tabblad Hoofdkaartvenster/Trajecten. De kleur van de Trajecten is instelbaar bij Menu/trajecten/Standaardinstellingen.. Een aantal vensters zoals het extra venster zijn dockable, zoals het extra kaartvenster met daaronder de GPS-status en het extra kaartvenster zoals in deiguur.
Boven het hoofdvenster ziet u de kaart-status met informatie over de editie, bijwerkdatum en naam van de zichtbare kaart. Deze balk is uit/aan te zetten via Kaarten. Het menu bestaat uit Bestand, Kaarten, GPS, Navigatie, Waypoints, Routes, Trajecten Logboek, Beeld en Help. De meeste onderdelen spreken voor zich. Voor veelgebruikte opties zijn menuknoppen gedefinieerd waarmee u bijv snel even een route kunt bijwerken of een kaartcollectie (2e van rechts) kunt selecteren.
Onder de rechter muisknop zitten een aantal handige funkties, o.a. • Naar voorgrond / Naar achtergrond. Als u kaarten tijdelijk naar de voor of achtergrond haalt, zorg dan altijd dat de kaartvolgorde weer hersteld wordt. Hetzelfde geldt voor Toon kaartrand. • De knop Verberg kaart haalt u de zichtbare kaart onder de cursor weg. Handig om overlapkaarten uit kaartcollecties te halen. Bij kaartbeheer kunt u eventueel deze kaart weer aanvinken.
10. Oefenen in simulatiemode Een virtuele reis maken met WinGPS 4 is mogelijk dankzij de simulatieoptie. I.p.v. een GPS aan te sluiten wordt een NMEA183 GPS-signaal door de computer zelf aangemaakt. Zet hiervoor de GPS-cursor op een goede plek op de kaart (met de rechter muisknop en GPS/Zet GPS-positie). Start de simulator met Instrumenten/Simulatie, en stel snelheid en koers in, en u ziet uw schip varen. Zet bij Navigatie/Navigatie-info (F4) aan.
Instellen van de tijd- en pixelschaal De tijdschaal bepaald de lengte van de voorspelde traject (baan) en ook de lengte van alle vectoren als deze op tijdschaal staan ingesteld bij Beeld/Eigenschappen/Algemeen /Schaal. Schaal stroming maal 10 is om de vaak kleine stroomsnelheden naast de vaak veel grotere wind op het scherm als pijl zichtbaar te maken. Als de vectoren (pijltjes) van wind, stroming etc worden getekend met Gebruik tijdschaal worden deze groter bij inzoomen.
11. Met meelopende kaart aan boord Kaartvensters WinGPS 4 Pro heeft een instelbaar hoofdvenster en een 2 extra kaartvensters. U kunt deze bij Beeld/Eigenschappen via de tabbladen Hoofdkaartvenster, Extra kaartvenster 1 of Extra kaartvenster 2 naar eigen voorkeur instellen. Dit kan ook door met de rechtermuisknop op de kaart in een kaartvenster te klikken.
Tracking- of Volgmodes De knop voor volgmode (tracking mode) van het kaartvenster vindt u links van de plusknop. Hiermee geeft u aan of de kaart vrij te verschuiven is (niet volgen) of gecentreerd is (mee loopt met het schip), en in welke stand de kaart moet worden weergegeven. Een rivierenkaartje wordt met in North Up stand meestal scheef getekend. Bij Chart Up zijn de teksten op de kaart horizontaal, zoals bedoeld door de kaartenmaker.
Kaartenbeheer Bij kaartenbeheer kunt u kaartgroepen, kaartensets of kaarten door aanvinken, zichtbaar maken. Zet voor een rustig kaartbeeld, storend overlappende kaarten of kaarten zonder noodzakelijke informatie uit. Voor de DKW1800-serie wordt aangeraden de overzichtskaarten bijv. 1801.01, 1803.01 etc uit te zetten. Voor de ANWB kaarten is het aan te bevelen om de Vaarkaart Nederland uit te zetten. Hieronder ziet u een voorbeeld van kaartbeheer, met groepen kaartensets, kaartensets en kaarten.
Kaartcollecties Een belangrijke instelling bij kaartenbeheer kunt u opslaan als z.g.n. kaartcollectie met een zelfgekozen naam, bijv. de 1800-serie, waarbij alle overzichtskaaten uitgevinkt zijn. Zie het kaartenbeheerplaatje op de vorige bladzij. Via de menuknop Kaartcollectie kunt u snel wisselen van Kaartcollectie (knoppenbalk boven). De beschikbare kaartcollecties kunnen in ieder kaartvenster gekozen worden. Eventueel kunt u ieder kaartvenster een eigen collectie geven.
Kaarten Bijwerken (BaZ updates automatisch verwerken) Met de knop kaarten/kaarten bijwerken kunt u alleen DKW1800-serie kaarten van de huidige editie bijwerken met de laatste berichten aan zeevarenden (BaZ). De BaZ Update Service is als volgt georganiseerd: Ieder jaar wordt een nieuwe editie van de 1800-serie uitgegeven door de Hydrografische Dienst. Stentec maakt van het goedkeurde bestand dat naar de drukker gaat een exacte digitale kopie. Dit digital omzetten van vectornaar rasterformaat heet ‘renderen’.
Een praktijk voorbeeld van de BaZ Update Service: a) De originele 2006 kaart b) De in augustus bijgewerkte kaart Van onze cartograaf (Terschelling, augustus 2006) Bovenstaand zie je de situatie van het Smeriggat dat afgelopen week drastisch gewijzigd werd. We lagen afgelopen week in de haven naast mensen die met een oude (2005) kaart van Ameland naar Terschelling wilden en prompt verdwaalden bij de ingang van het Oosterom.
Basisvaardigheden kaarten Bij dubbelklikken op een bepaalde kaart, gaat deze naar 100%. Dit is de meest scherpe stand. Door vervolgens uit te zoomen worden de kaarten op 50% en 25% etc. zo scherp mogelijk getoond. Tussenliggende percentages zijn minder scherp. Met de rechter muistoets kunt een onderliggende (detail) kaart naar de voorgrond brengen. De andere kaarten blijven hier dan onder liggen. Eventueel kunt u ook een kaart naar de achtergrond plaatsen.
12. Uw gevaren trajecten in beeld Als de Communicatie of de GPS-simulator aanstaat wordt er door WinGPS 4 automatisch een traject bijgehouden, welke standaard als een rood spoor op de kaart wordt getekend. Als u de Communicatie of GPS-simulator stopt wordt het traject gestopt. De startdatum en tijd wordt als defaultnaam bij het begin van het traject neergezet.
Multi-track replay optie Een leuke optie is het bekijken van het gevaren trajecten door in het menu bij trajecten traject replay aan te zetten. Als de communicatie of simulator aan staan of zijn geen zichtbare trajecten, dan is de Traject replay grijs en niet aan te zetten. Zet daarom bij trajectenbeheer een aantal trajecten aan (zichtbaar maken met vinkje) en start Traject Replay op bij trajecten. U ziet nu een tijdbalk met de naam van de zichtbare trajecten.
13. Afstandsmeting, peillijn, ankerwacht en nachtscherm Afstandsmeting Met eenvoudige muisklikken kunt u een meervoudige lijn (polygoon) tijdelijk op uw digitale kaart klikken en de punten hiervan verschuiven. Tussen de punten wordt zowel afstand als koers aangegeven en bij ieder punt ook de afstand vanaf het eerste punt. Als u met een afstandpunt op uw schip klikt, dan beweegt dit punt mee met uw schip en heeft u de afstand en koers tot vaste kaartobjecten als boeien constant in beeld.
Ankerwacht Als energiebeheer geen probleem voor u is kunt u voor anker de ankerwacht-optie gebruiken. Na activeren wordt er een ankertje getekend op de plek waar voor anker ligt. U kunt nu de afstand instellen hoe ver het schip zich mag verplaatsen. Houd hierbij rekening met stroom of wind draaiingen, en de ankerlijn-/kettinglengte. WinGPS 4 waarschuwt u met geluid en beeld als uw schip meer dan de ingestelde afstand van zijn oorspronkelijke positie afwijkt.
Aanvullende navigatiemogelijkheden 14. Gribfiles voor weer en stroming Via Navigatie/Grib-beheer kunt u bij Download een Bron selecteren. Dit zijn: - Grib.us met een maximaal 7-daagse weersverwachting (wind, neerslag,luchtdruk) van een instelbaar gebied, voor eenvoudige selectie standaard gekoppeld aan het hoofd kaartvenster. Als dit erg klein is wordt een minimum Grib.us gebied gedownload. - BSH voor een 3-daagse stroming verwachting in Duitse Bocht, Noordzee en de Oostzee. Zie: http://www.bsh.
Grib Control Bij Grib control vindt u alle variabelen die bij Grib beheer zijn aangezet. Ook kunt u hier NLTides database aanzetten met getijstroming van de Nederlandse kustwateren. Als Grib control schermpje aan staat kunt u met de linker muistoets een kruisje opde kaart klikken. Op deze plek kunt u van 2 variabelen grafiekjes met het verloop in de tijd laten zien. Selecteer hiervoor de knopjes onder L en R. Op de tijdas staan de dagen overeenkomstig alle GRIB files die geselecteerd zijn bij GRIBbeheer.
Stroming Als u NLTides en alle BSH Gribs aanzet wordt het volgende gebied gedekt, met betrekking tot getij-stroming. De BSH verwachting is 3 dagen vooruit. NL Tides onbeperkt. Gebruikershandleiding WinGPS 4.
15. Een veilige route uitzetten en langs varen Routes Naast waypoints bestaan er ook routepunten. Routepunten vormen in een bepaalde volgorde een route. Uitzetten van een route kan eenvoudig door routepunten op de kaart te klikken. U begint door in het menu ‘Routes’ de optie ‘Nieuwe route’ te kiezen. Als u dat routepunt in Bewerk route mode naderhand verschuift (met ingedrukte linkermuisknop op een routepunt) dan wordt de route automatisch aangepast.
De Bewerk-route tabel staat hieronder nogmaals uitvergroot. Door op de routepunt namen te klikken kunt u de naam van het routepunt wijzigen. Dit geldt ook voor de radius of straal (halve diameter) van de cirkel rond een routepunt en voor de coördinaten. De locale breedte van de route wordt bepaald door de Radius van het routepunt.
Definities Een gestarte route wordt een Huidige route genoemd. Een route die u aan het bewerken bent wordt een Bewerk route genoemd. Een Huidige route kunt u ook bewerken. Bij Beeld/Eigenschappen tabblad Hoofdkaartvenster/Routes kunt u namen, afstanden en etappe informatie (lengte leg) aanzetten. Veilige Routebaan Rond ieder routepunt is een cirkeltje gedefinieerd, waarvan de straal (radius) kan worden opgegeven. Standaard staat deze op 100 m..
Routeoverzicht Als voorbereiding van een reis kunt u van de te varen routes via routebeheer routeoverzichtstabellen afdrukken. Hierin staan koers en afstand tot de onderlinge waypoints, brandstofverbruik en tijd. Mocht de GPS of PC uitvallen dan heeft u toch nog voldoende informatie om uw route met kompas of handheld-GPS langs te varen. Voor de actieve route is deze tabel ook tijdens het varen op het scherm te plotten. De routetabel bevat een lijst met routepunten, afstanden en koersen.
16 Gebruik van het logboek Als u een reis gaat maken kunt u deze volledig documenteren met de html logboek-functie van WinGPS 4. De reis kan bestaan uit verschillende routes. Voordat u op reis gaat, maakt u een nieuw logboek aan. Open dit logboek en geeft via bewerken het de juiste naam. Het logboek dat actief is, staat onderop de balk van WinGPS 4 vermeld. Voeg bij het informatieveld gegevens toe van schip, bemanning en bestemming. Geef ook de tijdseenheid van de de automatische logboekfunctie op.
Een actief logboek start automatisch weer op als u uw laptop weer opstart, tenzij u dit voorheen bewust heeft afgesloten. Een nieuw gestarte route wordt gewoon bijgehouden. Een afgesloten logboek kunt u gewoon weer openen en uw reis hiermee vervolgen. Ook is het te bewerken of af te drukken. Ook exporteren als html-bestand is mogelijk, waardoor het met een internetbrowser kunt openen. Het is zelfs direct op uw website te plaatsen. Ook kunt u met Word het html-bestand inlezen en het logboek verder bewerken.
17. Een eigen waypoint-database opzetten Waypoint-typen en groepen Maak uw eigen WP-database door boeien te klikken op de kaart. Ook kunt u waypoint lijsten van Internet (zoals www.filo.nl) als GPS file importeren. Voor ieder waypoint dient u het juiste type aan te geven. Een type is gekoppeld aan een bepaald icoontje, zoals een rode ton of een wrak. De meest gebruikte kaart-icoontjes worden daartoe meegeleverd. Bij opstarten is er slechts één standaard type aanwezig.
18. Importeren, exporteren en back-up Importeren en exporteren van waypoints Waypointlijsten in tekst formaat, GPX formaat of WinGPS 4 binair formaat kunt u eenvoudig importeren en exporteren. U kunt hiermee een eigen waypointdatase maken en deze delen met andere WinGPS 4 gebruikers. Op bepaalde websites kunt u boeienlijsten vinden welke u in WinGPS 4 Pro kunt importeren. Google Earth leest GPX trajecten.
19 Vectordiagram Een vectordiagram toont grondsnelheid, vaart, wind of stroom. De vectoren zijn gekoppeld aan de sturing van NMEA instrumenten of zijn handmatig te verstellen door slepen. De kleuren en waarden van de vectoren komen overeen met de instrumentstatus bij Navigatie info (aan te zetten met de 2e knop van links). Zie figuur hieronder. Zwart is de grondvector met SOG/COG van de GPS. Bruin is de kompas vector Speed/HDG afkomstig van Log en Kompas.
Door indrukken van de knoppen Wind of Stroming kunt u deze waarden ook handmatig instellen of koppelen aan de Grib files of NLtides database. Deze optie niet beschikbaar als de wind en stroming wordt bepaald uit NMEA instrumenten. Tip ! Als u geen windmeter heeft aangesloten, koppel dan de GRIB windvoorspelling aan het vectordiagram. Dit kan met de knop Wind bij Navigatie info. Stroming koppelt u via de knop Stream. Zie figuur rechts.
NMEA-instrumenten 20. Instrumentbeheer WinGPS 4 Pro bezit een uniek grafisch instrumentenbeheer om uw NMEA instrumenten te verbinden met de geinstalleerde COM poorten van uw PC, en om deze in te stellen.
21. GPS-ontvanger WinGPS 4 Pro ondersteunt alle NMEA183 compatible GPS-ontvangers die de volgende berichten kunnen versturen: GGA, GLL, GSA, GSV, RMC, VTG. Als u in uw GPS bij Interface of NMEA kunt kiezen zet dan RMC aan i..p.v. GLL en VTG. Zie bijlagen B3 en B4 voor een beschrijving van deze NMEA-berichten, welke u na het starten van de communicatie kunt bekijken met de NMEA-monitor. Tegenwoordig staat een (muis-)GPS meestal op een USB-poort geïnstalleerd of via een USB to Serial interface kabel.
Het GPS-filter in WinGPS 4 Pro Op het GPS tabblad Filtering kunt u een samengesteld filter aanzetten om de kwaliteit en stabiliteit van het GPS signaal te verhogen. Met verwijzing naar de figuur rechts, bestaat het filter uit de volgende onderdelen: Negeer 2D-fix Bij slechts 3 satellieten in gebruik (2D-fix) kunnen uitschieters voorkomen tot wel 100 m. Bijv. bij opstarten of bij onder een brug doorvaren.
22. Kompas en log Met het voor deviatie gecorrigeerde kompas wordt na optelling van de variatie de ware kompaskoers of True heading (HDG) bepaald. Dit is de stand van het schip, naar voren gekeken t.o.v. het Noorden. De Log snelheid (Speed) is de snelheid van het schip door het water in lengte richting en wordt bij de meeste plezierjachten uit het VHW bericht gelezen. De heading en speed vormen samen de vaartvector is het vectordiagram. In de vaartvector zit geen zijwaartse snelheid (winddrift).
. Gebruikershandleiding WinGPS 4.
23. AIS aan de praat krijgen Als u een AIS-ontvanger aansluit op uw PC toont WinGPS 4 Pro alle ontvangen AIS schepen, Basepoints en Aids for Navigation (bakens) op de kaart. Van alle deze objecten is de informatie opvraagbaar, bijv. Naam, bestemming en MMSI nummer. In de figuur hieronder staat linksboven de AIS-informatie van het geselecteerde zeilschip de Tukker uit de AIS-targetlijst daaronder. Deze vaart voor Stavoren. Zie ingezoomd ook de figuur verderop.
AIS-targetlijst Via Instrumenten/AIS kunt u een AIS target-list aanzetten, waartop alle binnenkomende AIS targets te zien zijn. Deze kunt u helemaal zelf indelen door met de rechter muisknop op de menubalk te klikken. Ook is sorteren mogelijk bijv op afstand, door met de linker muisknop op het onderwerp. Er komt dan een sterretje bij te staan. De AIS target lijst is te verslepen, kleiner te maken en te docken. De kleur van AIS schepen kunt u instellen bij Beeld/Eigenschappen/Algemeen/Kleuren.
AIS-instellingen - Filter U kunt hier opgeven wanneer targets als verloren moeten worden beschouwd (default 6 min). Er komt dan een kruis doorheen. Ook kunt u opgeven wanneer de verloren targets dienen te worden verwijderd.. Als Filter Targets op range wordt aangezet kunt een en afstand invullen, bijv 10 Mijl, daarbuiten geen AIS targets worden getoond. Dit geeft een rustiger beeld en niet de hele shipping lane zoas in de figuur hiernaast.
24. Wind-, diepte-sensor en andere ingaande instrumenten De windmeter meet de schijnbare wind. Samen met de grondsnelheid uit de GPS wordt de ware wind bepaald. Voor de diepte-sensor dient u bij de eigenschappen in het instrument-beheerscherm de afstand tot de kiel en de afstand tot het wateroppervlak aan te geven. Een duidelijke dieptebeeld toont zeebodem en helling. Het dieptebeeld wordt alleen bijgewerkt als u vaart en niet als u voor anker ligt. De horizontale as is de afgelegde afstand over de grond.
25. NMEA-repeater Een repeater wordt gebruikt als extra display en om vanuit de kuip navigatiegegevens te kunnen uitlezen. Tegenwoordig wordt deze vaak aangevuld of vervangen door een waterbestendig LCD- scherm buiten, aangesloten op de monitoruitgang van de laptop binnen. Als u een repeater bij instrumentbeheer heeft aangemaakt en met een uitgaande COM poort heeft verbonden, dient u deze nog in te stellen bij Properties (zie figuur onderaan).
26. Stuurautomaat In WinGPS 4 Pro kunt u een uitgezette route gebruiken om de stuurautomaat aan te sturen. Let er bij het uitzetten op dat de routepunten een ruime Radius hebben, om het overschakelen naar een volgend routepunt voldoende soepel te laten verlopen. Het automatisch route sturen kan indirect via de GPS, door via menu Instrumenten/GPS de route te uploaden naar de GPS welke gekoppeld is aan de stuurautomaat.
Speciale onderwerpen 27. De NMEA-monitor De in en uitgaande berichten kunt u bekijken met de NMEA Monitor. Zie hieronder. Deze is aan te zetten via Instrumenten/NMEA monitor en werkt alleen als of de communicatie, of simulator aanstaat. Binaire data volgens het Garmin protocol wordt niet getoond. Gebruik van de NMEA monitor: - Voor de NMEA-invoer (boven) als de NMEA-uitvoer (onder) kunt een aparte COM poort selecteren. - Alle berichten op de COM poort worden getoond, ook die van instrumenten die uitstaan.
28. Up- en downloaden naar en van de GPS Up- en downloaden van routes, waypoints en trajecten is voor de meest gebruikte GPS typen mogelijk via Instrumenten/GPS/Uploaden resp. Downloaden. Uiteraard moet uw type GPS dit ondersteunen en het benodigde protocol moet in WinGPS 4 Pro zijn ingebouwd. Op te kunnen up- of downloaden moet de communicatie met de GPS, ofwel het binnenhalen van positieberichten, worden onderbroken.
Voorbeeld: Downloaden van de Garmin 60 Gebruikershandleiding WinGPS 4.
Voorbeeld: Uploaden naar de Garmin 60 Door met de linker muisknop op de Upload-naam te klikken is deze te wijzigen. Het eventuele voorvoegsel bepaalt hoe lang de naam mag worden in de Garmin 60. Gebruikershandleiding WinGPS 4.
29. Zelf een kaartenset maken M.b.v. de optionele DKW Builder kunt u zelf een kaartenset in onbeperkte grootte maken voor WinGPS 4 Pro. De hiermee gemaakte *.CHV file dient u te installeren met DKW Manager. Een kaartenset bestaat uit verschillende kaarten (jpg’s of bmp’s). Voor iedere kaart dient u o.a. voor 2 of 3 punten de coordinaten op te geven (bijv links onder en rechtsboven). Dit wordt callibreren genoemd. Ook dient u de rand van de kaart aan te geven.
Met DKW Builder (Lite) en bijv Paint zijn m.b.v. Google Earth eenvoudig kaartensets te maken bijv voor een aanloop van Heeg. Een korte gebruiksaanwijzing. • • • • • • Download en installeer de nieuwste Google Earth versie van earth.google.
30. Afdrukken van digitale kaarten Met bestand/afdrukken kunt u screenshots afdrukken van de kaart in beeld. U kunt mooie gecombineerde kaarten afdrukken in een resolutie veel hoger dan uw beeldscherm (bepaald door uw printer driver-instelling). Zo kunt zelf u geplastificeerde dubbelzijdige A4 kaarten maken voor aan boord. Er zijn 3 standen; Automatisch, Portret en Landschap. Bij portret wordt is de breedte van het scherm maatgevend, bij landschap de hoogte.
31. Bestanden uitwisselen met WinGPS 4 Mobile Het is mogelijk om handmatig waypoints, routes en trajecten van WinGPS 4 Pro uit te wisselen met WinGPS 4 Mobile Navigator (pda). Bij Mobile Lite kunnen alleen de trajecten worden uitgewisseld. Waypoints en routes staan voor beide programma’s in het databasebestand 'waypoints.db'. Trajecten zijn gedefinieerd als *.trk files en staan voor pc en pda in de map Tracks. Voor XP of Win2000 vindt u Waypoints.
Op de pda staan wayponts.db en de tajectbestanden in \Program Files\WinGPS\4 Mobile\Database resp. Tracks. Beiden zijn te bereiken met ActiveSync vanuit de PC via ‘Deze computer/Mobiel apparaat/Mijn op Windows gebaseerde mobiele apparaat‘. Tips: • Hernoem of back-up voor overschrijven de file waypoint.db in uw pda! • Als u slechts een deel van de 4 Pro database wilt copieren naar de pda, maak dan eerst een BackUp van uw database, verwijder wat u niet wilt copieren en copieer dan kleinere waypoints.
Ondersteuning 32. Tips voor gebruik • Beginnende gebruikers wordt aangeraden de Start Up Sheet goed te volgen. Deze is te vinden in de CD-doos, op de CD, of te downloaden van www.stentec.com/gpsfreeware.html. • Zorg ervoor dat u altijd eerst de nieuwste versies installeert van WinGPS 4 Pro en DKW Builder. Uw mogelijke probleem kan hiermee al zijn opgelost en onze helpdesk kan u dan optimaal adviseren. • Updaten van 4 Pro is erg eenvoudig via Stentec’s Programma Update Service.
33. Het oplossen van problemen Communicatieproblemen oplossen • Communicatie met instrumenten werkt niet. Check of het volgende gedaan is: Maak bij Instrumentenbeheer een Instument en Compoort aan, verbindt deze door een lijn te trekken met de muis, stel de eigenschappen van beiden in en activeer het instrument. Met de NMEA monitor kunt u zien of u berichten ontvangt of verstuurd.
Andere problemen oplossen • Als online activeren, updaten van WinGPS 4 Pro, of het bijwerken van 1800-serie kaartensets niet werkt, check dan uw internetverbinding en schakel eventueel tijdelijk uw Firewall uit. • Achter een proxy-server werkt het Kaartten/Kaarten bijwerken niet. De BaZ file update.package is echter ook te downbloaden via de BaZ Update Service pagina op stentec.com vanuit www.stentec.com/anonftp/pub/baz/ .
• Mocht WinGPS 4 Pro een error melding geven probeer deze dan zo snel mogelijk aan onze helpdesk door te geven. Online gaat dit geheel automatisch. U wordt bij een error report gevraagd de omstandigheden goed te beschrijven. Alle error worden opgeslagen in een error report, deze kunt u eenvoudig vinden bij Start/Alle programma’s/ WinGPS 4 Pro/Help/Open instellingen map.en eventueel bij thuiskomst mailen naar helpdesk@stentec.com . Vanaf versie 4.0.2.
Bijlage 1 Nieuwe opties in WinGPS 4 Pro, versie 4.2 t.o.v. v4.1 • Grib files weersvoorspelling met wind, regen en neerslag van Grib.us. Downloaden en bijwerken met Navigatie/Grib beheer. Instellen en grafieken tekenen op een met de linkermuisknop geklikte positie (rood kruisje) met Navigatie/Grib. • Stromings Gribs met 3-daagse BSH verwachting van de BSH (Duitse Hydrografische Dienst), gebied Oostzee, Noordzee en Duitse bocht. Downloaden en tekenen als de hierboven.
Bijlage 2 Overzicht WinGPS 4-serie programma’s Voor de PC of laptop (98, Me, 2000, XP en Vista) COM Port Plug& Play Blocker Freeware, aanbevolen om het ‘zwevende muis’ probleem te voorkomen bij XP/Win2000. DKW Manager Freeware, op alle DKW2 kaarten CD’s. Voor het installeren van DKW2, BSB en DKW1 kaartensets en updaten van DKW1800-serie. WinGPS 4 Lite Freeware, op alle DKW2 kaarten CD’s, toont positie, koers, snelheid en koerslijn centraal in beeld.
Bijlage 3 NMEA sentences implemented in WinGPS NMEA sentences implemented by WinGPS A = Autopilot P = Air pressure B = AIS R = Repeater output C = Compass S = Radar D = Depth sounder T = Water temperature G = GPS V = Water speed L = Loran-C W = Wind speed Sentence Status Description AAM Waypoint arrival alarm ACK Acknowledge alarm ALM GPS almanac data ALR Set alarm state APA Autopilot sentence A APB Autopilot sentence B BEC Bearing & distance to wpt – dead reckoning BOD Bearing – origin to destination BWC B
NMEA sentences implemented by WinGPS A = Autopilot P = Air pressure B = AIS R = Repeater output C = Compass S = Radar D = Depth sounder T = Water temperature G = GPS V = Water speed L = Loran-C W = Wind speed Sentence Status Description MWD Wind direction and speed MWV Wind speed and angle OSD Own ship data RMA Recommended minimum specific Loran-C data RMB Recommended minimum navigation information RMC Recommended minimum specific GNSS data ROT Rate of turn RPM Revolutions RSA Rudder sensor angle RSD Radar
Bijlage 4 NMEA-183 GPS-berichten van de WinGPS 4-serie GGA GSA GSV RMC GLL VTG Algemene satellietgegevens Gegevens van satellieten gebruikt voor navigatie incl. nauwkeurigheid Gegevens van de satellieten in beeld Aanbevolen bericht waar zowel tijd, positie als snelheid en koers inzit.
Bijlage 5. AIS berichten van WinGPS 4 Pro Een beschrijving van de informatie in de AIS-berichten volgens ITU-R M.1371-1, voor zover ondersteund in WinGPS 4 Pro. Message 1,2,3 Positierapporten Class A schepen met o.a - MMSI nummer - Navigatie status: (bijv. “at anchor”, zie tabel volgende bladzij) - ROT - SOG - Lat/Lon positie - COG - Thrue Heading Message 4 voor AIS-Base Stations, met o.a. MMSI, Lat/Lon Message 5 Met statische en reisgegevens voor Class A schepen met o.a.
Navigatiestatus van message 1,2,3 m.b.t. Class A schepen 0. Under way using engine (opweg op de motor) 1. At anchor (voor anker) 2. Not under command (Niet onder commando) 3. Restricted manoeuvrability (beperkt manoeuvreerbaar) 4. Constraint by her draught (beperkt door haar diepgang) 5. Moored (aangelegd) 6. Aground (aan de grond) 7. Engaged in fishing (bezig te vissen) 8.
Bijlage 6. WinGPS 4 Pro toepassing met Seatalk en AIS Hieronder vindt u een voorbeeld van Seatalk-instrumenten en een AIS-ontvanger gekoppeld aan gekoppeld aan PC met WinGPS 4 Pro, zoals gerealiseerd door Klaas Kramer uit Urk op zijn zeiljacht de Zeewolf. De Seatalk instrumenten zijn gekoppeld aan een Seatalk/NMEA interface (Raymarine), waarvan de uitgang weer gekoppeld is aan ingang 2 van een Miniplex-Lite (Customware). Deze is via USB met de laptop verbonden en staat geinstalleerd op COM 4.
Hieronder het electrisch schema van de SUNDAY EGG van Wim van der Berg met Seatalk course computer en NMEA bridge (Seatalk/NMEA interface) en Furuno GPS. Gebruikershandleiding WinGPS 4.
Bijlage 7: Gebruikte navigatietermen en afkortingen AIS Baudrate Chart Up COG Course Up CPA CTS DOG DTG DTGt ETA GPS HDG hdop Head Up IMO Leg Up MARPA NMEA North Up PORT ROT RPM RSA SAT SOG SPEED STBD STREAM TCPA ToR TTG UKC VHF VMG WAKE WGE WIND Wind Down Width WOW WP XTE Automatic Identification System Aantal bits per seconde Originele stand van de kaart met de tekst vaak horizontaal. Course over Ground, grondkoers De kaart gedraaid met grondkoers naar boven staat gericht.
Bijlage 8: Sneltoetsen WinGPS 4 Pro v4.
• Navigatie functie toets Start/Stop communicatie F3 Toon/Verberg navigatie informatie F4 Toon/Verberg route informatie Ctrl+F4 Zoek GPS positie (actief kaartvenster) F5 Automatische cursor positie (actief kaartvenster) F7 Vergrendel op 100% (actief kaartvenster) F8 volg modus (actief kaartvenster) - Niet volgen 1 - Volgen 2 - Chart up volgen 3 - Course up volgen 4 - Head up volgen 5 - Leg up volgen 6 - North up volgen 7 - Wind down volgen 8 Gebruikershandleiding WinGPS 4.
Stentec Software contactinformatie Stentec Software B.V. Harinxmastr. 29 8621 BJ HEEG (Friesland) Nederland Tel: 0515 443515 Fax: 0515 442824 Website: www.stentec.com Online Shop: www.stentec.com/shop Algemene email: stentec@stentec.com Technische vragen: helpdesk@stentec.com In onze winkel in Heeg geven wij advies over GPS-navigatie aan boord. Onze nieuwste simulatie en navigatie programma’s zijn er verkrijgbaar.