24558G-NL (rev.1) ® Safety, Operation & Maintenance Manual Veiligheids-, bedienings- en onderhoudsinstructies Ransomes Hydraulic 5/7 Mk4 With 4 Knife Magna Cutting Units. Product Code: LKBB260. Series: DM. With 6 Knife Magna Cutting Units. Product Code: LKBB240. Series: CD. Met Magna maai-eenheden met 4 messen. Productcode: LKBB260. Serie: DM. Met Magna maai-eenheden met 6 messen. Productcode: LKBB240. Serie: DM. WARNING WARNING: If incorrectly used this machine can cause severe injury.
Ransomes Jacobsen Limited reserves the right to make design changes without obligation to make these changes on units previously sold and the information contained in this manual is subject to change without notice. Ransomes Jacobsen Limited behoudt het recht voor wijzigingen in het ontwerp te maken zonder de verplichting deze wijzigingen op eerder verkochte eenheden door te voeren en de informatie in deze handleiding is onderworpen aan wijzigingen zonder voorafgaande mededeling.
1 SECTION 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4 2.5 SAFETY & OPERATORS MANUAL CONTENTS PAGE IMPORTANT ........................................................................ 4 PRODUCT IDENTIFICATION ............................................. 4 GUIDELINES FOR THE DISPOSAL OF SCRAP PRODUCTS ........................................................... 5 DURING SERVICE LIFE ..................................................... 5 END OF SERVICE LIFE ......................................................
2 INTRODUCTION 2.1 IMPORTANT _________________________________________________________ The Ransomes Hydraulic 5/7 is a tractor mounted reel and verticut mower. Using hydraulic systems for cutting unit drive. IMPORTANT: This is a precision machine and the service obtained from it depends on the way it is operated and maintained. This SAFETY AND OPERATORS MANUAL should be regarded as part of the machine.
2 INTRODUCTION 2.3 GUIDELINES FOR THE DISPOSAL OF SCRAP PRODUCTS ________________ 2.3.1 DURING SERVICE LIFE West Road Ransomes Europark Ipswich IP3 9TT England Used oil, oil filters and engine coolant are hazardous materials and should be handled in a safe and environmentally A B E C D Kw Kg Kg Kg responsible way. G In the event of a fluid leak, contain the spill to prevent it F entering the ground or drainage system. Local legislation will J H dictate how such spills are to treated.
2 INTRODUCTION Finally update machinery records to indicate that the machine has been taken out of service and scrapped. Provide this serial number to Ransomes Jacobsen Warranty department to close off relevant records. 2.4 PARTS MANUAL ___________________________________________________ As part of the ISO14001 principles and in the era of free electronic media, Ransomes Jacobsen Limited no longer sends a paper parts manual with every product.
2 INTRODUCTION 2.5 SALES & SERVICE ____________________________________________________ A network of authorised Sales and Service dealers has been established and these details are available from your supplier. When service attention, or spares, are required for the machine, within or after the guarantee period your supplier or any authorised dealer should be contacted. Always quote the registered number of the machine.
3 3.1 SAFETY INSTRUCTIONS OPERATING SAFETY________________________________________________ This safety symbol indicates important safety messages in this manual. When you see this symbol, be alert to the possibility of injury, carefully read the message that follows, and inform other operators. 3.1.1 OPERATING INSTRUCTIONS • • • Ensure that the instructions in this book are read and fully understood.
3 SAFETY INSTRUCTIONS 3.1.5 SLOPES TAKE EXTRA CARE WHEN WORKING ON SLOPES • Local undulations and sinkage will change the general slope. Avoid ground conditions which can cause the machine to slide. • Keep machine speeds low on slopes and during tight turns. • Remember there is no such thing as a “safe” slope. • Travel on grass slopes requires particular care. 3.1.6 BLOCKED CUTTING UNITS • • • • Stop the engine and make sure all moving parts are stationary. Apply brakes and disengage all drives.
3 SAFETY INSTRUCTIONS CAUTION: Indicates a potentially hazardous situation which, if not avoided, MAY result in minor or moderate injury and property damage. It may also be used to alert against unsafe practices. CAUTION Personal Protective Equipment (PPE), Such As Safety Glasses, Leather Work Shoes Or Boots, A Hard Hat, Leather Work Gloves And Ear Protection Should Be Used Subject To A Local Risk Assessment Completed By the Owner/ User When Operating the Mowing Machine to Help Prevent Injury.
4 SPECIFICATION 4.
4 SPECIFICATION 4.2 MACHINE SPECIFICATION ______________________________________________ Frame construction: Heavy duty fabricated steel Cutting unit drive: Fixed displacement hydraulic motors. Transmission: PTO from tractor to gearbox mounted on main frame, through hydraulic pump to hydraulic solenoid valve to divertor cut off valve then to cutting unit hydraulic motors. Cutting Unit Lift: Solenoid cointrolled independent hydraulic lift fed by tractor auxiliary hydraulics.
4 SPECIFICATION 4.4 CUTTING UNIT SPECIFICATION __________________________________________ Magna Construction Magna Sportcutter Verticut Heavy-duty pressed steel bolted construction Reel Length 762mm 762mm 762mm 762mm Number of Knives 4 6 6 N/A Number of Blades N/A N/A N/A 54 Reel Diameter (New) 254mm 254mm 197mm 197mm Minimum Reel Diameter (Before Replacement) 235mm 235mm 178mm N/A Fixed Head Height of Cut (Standard Blade) 12.
4 SPECIFICATION 4.
4 SPECIFICATION Operator Ear Noise Level ƒ Ɉɩɟɪɚɬɨɪ ɧɚ ɧɢɜɨɬɨ ɧɚ ɞɨɥɨɜɢɦ ɨɬ ɭɯɨɬɨ ɲɭɦ ƒ Hladina hluku v oblasti uší operátora ƒ Støjniveau i førers ørehøjde ƒ Geluidsniveau oor bestuurder ƒ Müratase operaatori kõrvas ƒ Melutaso käyttäjän korvan kohdalla ƒ Niveau de bruit à hauteur des oreilles de l’opérateur ƒ Schallpegel am Bedienerohr ƒ ǼʌȓʌİįȠ șȠȡȪȕȠȣ ıİ ȜİȚIJȠȣȡȖȓĮ ƒ A kezelĘ fülénél mért zajszint ƒ Livello di potenza sonora all’orecchio dell’operatore ƒ TrokšƼa lƯmenis pie operatora auss ƒ Dirbanþiojo
4 SPECIFICATION DECLARATION OF INCORPORATION ƒ ȾȿɄɅȺɊȺɐɂə ɁȺ ɈȻȿȾɂɇȿɇɂȿ ƒ PROHLÁŠENÍ O ZALOŽENÍ SPOLEýNOSTI ƒ INKORPORERINGSERKLÆRING ƒ INCORPORATIEVERKLARING ƒ KINNITUS ÜHENDAMISE KOHTA ƒ ASENNUSTODISTUS ƒ DECLARATION D’INCORPORATION ƒ EINBAUBESCHEINIGUNG ƒ ǻǾȁȍȈǾ ȂǾ ȈȊȂȂȅȇĭȍȈǾȈ ƒ BEÉPÍTÉSI NYILATKOZAT ƒ DICHIARAZIONE DI INCORPORAZIONE ƒ NOFORMƜŠANAS DEKLARƖCIJA ƒ PRIJUNGIMO DEKLARACIJA ƒ DIKJARAZZJONI TA’ INKORPORAZZJONI ƒ DEKLARACJA ZGODNOĝCI DLA PODZESPOŁU ƒ DECLARAÇÃO DE INCORPORAÇÃO ƒ DECLARAğIE DE
4 SPECIFICATION Partly completed machinery must not be put into service until the final machinery into which it is to be incorporated has been declared in conformity with the provisions of Directive 2006/42/EC. ɑɚɫɬɢɱɧɨ ɡɚɜɴɪɲɟɧɢɬɟ ɦɚɲɢɧɢ ɧɟ ɬɪɹɛɜɚ ɞɚ ɛɴɞɚɬ ɩɭɫɤɚɧɚ ɜ ɭɩɨɬɪɟɛɚ, ɞɨɤɚɬɨ ɤɪɚɣɧɢɬɟ ɦɚɲɢɧɢ, ɜ ɤɨɢɬɨ ɫɚ ɜɝɪɚɞɟɧɢ, ɧɟ ɫɚ ɩɪɢɜɟɞɟɧɢ ɜ ɫɴɨɬɜɟɬɫɬɜɢɟ ɫ ɩɨɫɬɚɧɨɜɥɟɧɢɹɬɚ ɧɚ ɞɢɪɟɤɬɢɜɚ 2006/42/EɈ.
5 DECALS 5.1 SAFETY DECALS _____________________________________________________ 5.
5 DECALS Safety Decals A. 009034910 Read Operator's Manual. B. 009034890 Keep a Safe Distance from the Machine. E. 009034940 Caution Rotating Blades. F. 009034930 Avoid Fluid Escaping Under Pressure. Read Operators Manual for Service Procedures. C. 009114110 Caution Power Take Off (PTO) Keep Clear While Running D. 009114310 NO STEP. Unless Unit is Locked G. 009114230 Caution, Stored Energy in Lift Arms. Disconnect Springs or Restrain Lift Arms When Removing Reels. Instruction Decals A. B. C.
6 CONTROLS 6.1 CONTROL BOX _______________________________________________________ The Hyd 5/7 control box will only operate when the control box power lead and multiplug are connected and the tractor ignition switch is on. Controls: A: Lift/Lower Units 1/2/3. Pull towards you and hold to raise, and push away from you to lower. When cutting the switch should be in the lower position. Central position is neutral. B: Lift/Lower Unit 4. Pull towards you and hold to raise, and push away from you to lower.
6 CONTROLS 6.2 SAFETY HOOK LEVERS __________________________________________ All safety/transport hooks (A) should be in place (Locked) when the machine is being transported along the highway with the units in the raised position. The hooks can be found, 5 on the rear mainframe and 2 on the front belly frame. The hooks hold the unit lifting arm in place.
7 OPERATION 7.1 DAILY INSPECTION __________________________________________________ CAUTION The Daily Inspection Should Be Performed Only When The Tractors Engine Is Off And All Fluids Are Cold. Lower Implements To The Ground, Engage Tractors Parking Brake, Stop Engine And Remove Ignition Key. 1. Perform a visual inspection of the entire unit, look for signs of wear, loose hardware and missing or damaged components.
7 OPERATION 7.2 OPERATING PROCEDURE _____________________________________________ CAUTION To Help Prevent Injury, Always Wear Safety Glasses, Leather Work Shoes Or Boots, A Hard Hat And Ear Protection. 1. Do not operate with loose, damaged or missing components. Whenever possible mow when grass is dry 2. First mow in a test area to become thoroughly familiar with the operation of the controls. 3. Study the area to determine the best and safest operating procedure.
7 OPERATION 7.3 ATTACHING THE REAR UNIT TO THE TRACTOR. _________________________ Before attachment can be made to the tractor it is essential that the tractor dealer has carried out the necessary dealer modifications required for the fitment of the Hydraulic 5/7 to that model of tractor. 7.3.1 TRACTOR SPECIFICATION TO INCLUDE ________________________________ 1. Minimum of 50 hp at tractor P.T.O. 2. CAT 2 Three Point Linkage. Capable of Carrying/Lifting a minimum of 1250kg static weight. 3.
7 OPERATION 7.3.3 HYDRAULIC 5/7 STANDS ______________________________________________ 1. The Hyd 5/7 should be mounted/stored on the stands supplied (A). 7.3.4 CONNECTING THE THREE POINT LINKAGE ______________________________ 1. Reverse the tractor upto the Hyd 5/7. 2. Connect the Lower Link Arms (A). 3. Connect the Top Link. (B) The Top Link should be positioned on the tractor to limit the movement of the draft control.
7 OPERATION 7.3.6 CONNECT THE HYD 5/7 QUICK RELEASE COUPLINGS. ___________________ 1. Connect the Quick Release Couplings. (A) Two Large Couplings (Cutting Circuit Pressure/Return), Two Small Couplings (Motor Drain/Unit 2/3 Lift). If the connectors do not easily connect together there is excess pressure in the circuit. ENSURE UNITS 2/3 ARE LOCKED IN THE RAISED POSITION OR FULLY LOWERED BEFORE CONNECTING THE LIFT. 7.3.7 CONNECT THE HYD 5/7 TO TRACTOR QUICK RELEASE COUPLINGS ________ 1.
7 OPERATION 7.3.10 CONNECTING THE LIGHTING BAR. _____________________________________ 1. Carefully Connect the Hyd 5/7 Lighting Bar to the Tractor 7-Pin trailer socket (A). All lights should be checked for correct operation. ALWAYS CHECK ALL ELECTRICAL CONNECTORS AND WIRING HARNESSES ARE SECURE AND AWAY FROM MOVING PARTS. 7.3.11 SET THE HEIGHT AND LEVEL THE UNIT _________________________________ 1. The Hyd 5/7 height should be set to 400mm, measured as shown.
7 OPERATION 7.3.14 LIFTING THE HYDRAULIC 5/7 MK4 _____________________________________ SLINGING POINTS: The complete rear unit can be lifted using the two slinging points as shown. The weight of the unit is biased towards the rear (Lighting Bar) and additional slings maybe required. FORKLIFT POINTS: With extreme care the unit can be lifted using a forklift. The forks should be positioned at points (A) maximum 640mm apart (outside to outside).
7 OPERATION 7.3.15 CUTTING UNIT REMOVAL ___________________________________________ WARNING Stored Energy In Lift Arms Can Cause Serious Injury. Only Experienced Personnel Should Attempt Cutting Unit Removal Or Spring Adjustment. Before cutting unit removal a lift arm restraint tool should be used. 1. To restrain lift arms 1,4 & 5 use the shorter lift arm restraint tool.(B) For lift arm 1 the lift arm restraint tool should be fitted between number 1 lift arm and number 4 transport lock lever.
7 OPERATION 7.3.16 HOW TO REMOVE A BLOCKAGE FROM CUTTING UNITS ___________________ CAUTION It is important to note: there will be remaining hydraulic pressure within the system that can cause the cutting cylinder to rotate when the obstruction is removed. Therefore keep your hands, feet and clothing away from cutting units at all times. 1) Disengage the power to the cutting units with the cutting unit switch.
8 MAINTENANCE & LUBRICATION 8.1 MAINTENANCE & LUBRICATION CHART _________________________________ MAINTENANCE AND LUBRICATION CHART Interval Item Section First 50 hours Change P.T.O. gearbox Oil Daily 10 hours Check Hydraulic Fluid Level. Clean Machine. Weekly Every 50 hours Check for Loose Components. Check for Hydraulic Leaks. Check P.T.O. Gearbox Oil Lubricate all Cutting Unit Grease Fittings. Lubricate P.T.O. Lubricate Control Valve Linkage.
8 MAINTENANCE & LUBRICATION A - Hydraulic Oil: ISO VG46 B - Gear Oil: Shell Spirax G C - Grease: Shell Darina R2 D - Grease: Shell Retinax ‘G’ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7....
8 MAINTENANCE & LUBRICATION 8.2 DAILY CHECKS (EVERY 10 WORKING HOURS) ____________________________ Hydraulic Oil Level. Check hydraulic oil level in tank. The level of oil should be maintained in the centre of the sight tube (A). Top up with ISO VG 46 hydraulic oil if neccessary. The oil level should be checked cold with the machine parked on level ground. IMPORTANT: Absolute cleanliness must be observed when filling the hydraulic tank.
8 MAINTENANCE & LUBRICATION 8.4 MACHINE: FIRST 50 HOURS THEN EVERY END OF SEASON ________________ Change Hydraulic Oil. (a) Remove Drain Plug (A) and drain the oil completely. (b) Change hydraulic oil filter. (c) Replace the drain plug and fill hydraulic tank with approx. 82 litres of Shell Tellus 46. Change Hydraulic Oil Filter. (a) Wipe filter canister and housing to remove any dirt present. (b) Place a suitable drip tray under the filter. (c) Unscrew filter and dispose of safely.
8 MAINTENANCE & LUBRICATION 8.5 MACHINE: WEEKLY OR EVERY 50 WORKING HOURS ______________________ 1. Lubricate the following with Shell Darina R2 grease. Also refer to the Lubrication Diagram section 8.1. (a) Lift arm pivots (A). (b) Power Take Off Swivel (B). (c) Power Take Off Clutch (C). 2. Lubricate the following with SAE30 oil: Divertor Valve spools. 3. Check all nuts and bolts and hydraulic connections for tightness. 4.
8 MAINTENANCE & LUBRICATION 8.6 CUTTING UNIT: WEEKLY OR EVERY 40 WORKING HOURS. ________________ 1. Lubricate the cutting unit with Shell Darina R2 grease: Refer to the Lubrication Diagram section 5.2. (a) Cutting unit pivot bar housing. (A) (b) Cutting cylinder bearing and housing pivots. (B) (c) Height adjustment sleeves. (C) (d) Front (Not Shown) and Rear rolls, rotate the roll continuously during lubrication. (D) 2.
8 MAINTENANCE & LUBRICATION 8.7 HYDRAULIC TEST PORTS _____________________________________________ If any problems are experienced with the hydraulic system, 4 service test ports are provided to enable pressures to be checked. All tests, unless stated otherwise, should be carried out with the hydraulic oil at normal working temperature, and gearbox input speed set to 540 rpm. 1 1)Cutting Circuit Pressure, Units 4 & 6: 152 bar. 2 2)Cutting Circuit Pressure, Units 1,2 & 3: 207 bar.
9 ADJUSTMENTS .1 DIVERTOR ALIGNMENT/ADJUSTMENT ________________________________ 1. Lower all cutting units to the ground. 2. By moving the actuator up and down the alignment between the bolt head (B) and divertor spool (A) can be checked. 3. The divertor valve can be moved from side to side by releasing the divertor bolts and can be spaced out by adding or removing washers from between the divertor valve and divertor plate.
9 ADJUSTMENTS 9.3 SPRING ADJUSTMENT/REMOVAL ____________________________________ Springs are factory set and should not require adjustment. WARNING Stored Energy In Lift Arms Can Cause Serious Injury. Only Experienced Personnel Should Attempt Cutting Unit Removal Or Spring Adjustment. The springs are set to achieve 30kg of lift at the cutting unit pivot pin.(A) Without this lifting force cutting units may not lift. To measure the spring lifting force a spring balance can be used.
9 ADJUSTMENTS 9.4 BACKLAPPING ____________________________________________________ Routine cylinder backlapping is part of a general maintenance plan for cylinder mowers. NOTE:Even when the engine is OFF, rotating one cylinder may cause the others to rotate. Use the following procedure with the engine off and the cylinders disengaged. 1. Wash the cylinders and bottom blades. 2. Slightly back off the cylinder to bottom blade adjustment. 3.
10 TROUBLESHOOTING 10.1 TROUBLESHOOTING GENERAL_____________________________________________________ Symptoms Cutting units will not lift/drop. Cylinders cut unevenly. Possible Causes Action 1. Tractor auxillary hydraulic valve not acctuated. 1. Check tractor auxillary hydraulic valve has been acctuated. 2. Hyd 5/7 control box not switched on, plugged in. 2. Plug in control box and switch on ignition. 3. Damaged quick release coupling. 3. Replace/check quick release couplings. 4.
11 QUALITY OF CUT 11 QUALITY OF CUT TROUBLESHOOTING_________________________________ It is recommended that a “test cut” be performed to evaluate the mower’s performance before beginning repairs. An area should be available where “test cuts” can be made. This area should provide known and consistent turf conditions to allow accurate evaluation of the mower’s performance. Another “test cut” should be performed after the completion of the repairs and/or adjustments to verify the mower’s performance.
11 QUALITY OF CUT 11.2 MARCELLING______________________________________________________ Marcelling, like washboarding, is a cyclical pattern of varying cutting heights, resulting in a wave-like cut appearance. In most cases, the wave tip-to-tip distance is 2 in. (5 cm) or less. TN0220 NOTE: Arrow indicates direction of travel. Probable Cause Remedy Mowing (ground) speed is too fast. Reduce mowing (ground) speed. HOC (height-of-cut) setting is too low for turf conditions.
11 QUALITY OF CUT 11.3 STEP CUTTING _____________________________________________________ Step cutting occurs when grass is cut taller on one side of a reel than the other or one cutting unit to another. This is usually caused by mechanical wear or an incorrect roller or HOC (height-of-cut) adjustment. TN0221 NOTE: Arrow indicates direction of travel. Probable Cause Remedy HOC (height-of-cut) settings are different from one side of a reel to the other or from one cutting unit to another.
11 QUALITY OF CUT 11.4 SCALPING ________________________________________________________ Scalping is a condition in which areas of grass are cut noticeably shorter than the surrounding areas, resulting in a light green or even brown patch. This is usually caused by an excessively low height-of-cut (HOC) setting and/or uneven turf. TN0222 NOTE: Arrow indicates direction of travel. Probable Cause Remedy HOC (height-of-cut) settings are lower than normal. Check/adjust the HOC settings.
11 QUALITY OF CUT 11.5 STRAGGLERS ______________________________________________________ Stragglers are scattered blades of uncut or poorly cut grass. TN0223 NOTE: Arrow indicates direction of travel. Probable Cause Remedy Bedknife improperly adjusted. Adjust reel-to-bedknife setting. Dull reel or bedknife cutting edges. Sharpen or replace reel blade and bedknife as necessary. Mowing (ground) speed is too fast. Reduce mowing (ground) speed. Grass is too tall. Mow more often.
11 QUALITY OF CUT 11.6 STREAKS _________________________________________________________ A streak is a line of uncut grass. This is usually caused by a nicked or bent bedknife. TN0224 NOTE: Arrow indicates direction of travel. Probable Cause Remedy Damaged bedknife. Replace bedknife. Damaged or unevenly worn reel. Inspect reel. Replace as needed. Loose or missing bedknife fasteners. Check bedknife screws. Tighten loose screws; replace missing screws. Turning too aggressively.
11 QUALITY OF CUT 11.7 WINDROWING ______________________________________________________ Windrowing is the deposit of clippings concentrated at one end of cutting unit(s) or between two cutting units, forming a line in the direction of travel. TN0225 NOTE: Arrow indicates direction of travel. Probable Cause Remedy Grass is too tall. Mow more often. Mowing while grass is wet. Mow when grass is dry. Grass built up on roller(s). Clean roller(s) and scraper(s). Grass collecting on bedknife.
11 QUALITY OF CUT 11.8 RIFLING OR TRAMLINING ___________________________________________ Rifling or tramlining is a pattern of varying cutting heights, resulting in a wave-like cut appearance, usually due to heavy contact points across a reel and/or bedknife. NOTE: Arrow indicates direction of travel. Probable Cause Remedy Reel and/or bedknife unevenly worn. Inspect bedknife and reel. Sharpen or replace reel and bedknife as necessary. Missing, loose, or over torqued bedknife screws.
12 GUARANTEE 12.1 GUARANTEE _________________________________________________________ GUARANTEE We GUARANTEE that should any defect in workmanship or material occur in the goods within TWO YEARS or two thousand hours (on models equipped with hour meters), or whichever occurs first. Exception to this warranty will be Aeration products, which are covered for a period of TWO-YEARS or five hundred hours (on models equipped with hour meters) or whichever occurs first.
1 INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 2 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4 2.5 PAGINA VEILIGHEIDSINSTRUCTIES BEDIENINGSVEILIGHEID ...........................................6 BEDIENINGSINSTRUCTIES .......................................6 VEILIGHEIDSTEKENS ................................................6 MET DE MACHINE RIJDEN ........................................6 TRANSPORTEREN .....................................................7 HELLINGEN .................................................................
1 8 8.1 8.2 INHOUDSOPGAVE 8.7 ONDERHOUD & SMERING SCHEMA VOOR ONDERHOUD EN SMERING ....... 29 DAGELIJKSE CONTROLES (NA IEDERE 10 BEDRIJFSUREN) ................................................. 31 WEKELIJKSE CONTROLES (NA IEDERE 50 BEDRIJFSUREN) ................................................. 31 MACHINE: VOOR DE EERSTE KEER NA 50 UUR EN DAN AAN HET EIND VAN ELK SEIZOEN .......... 32 MACHINE: WEKELIJKS OF ELKE 50 WERKUREN ........................................................
1 INHOUDSOPGAVE nl-3
2 INLEIDING 2.1 BELANGRIJK ________________________________________________________ De Ransomes Hydraulic 5/7 is een op een tractor gemonteerde haspel en verticuteermaaier. Hij maakt gebruik van hydraulische systemen voor de aandrijving van de maai-eenheid. BELANGRIJK: Dit is een precisiemachine en de diensten die u ervan kunt verwachten, hangen af van de manier waarop de machine wordt bediend en onderhouden. Deze VEILIGHEIDS- EN BEDIENINGSHANDLEIDING moet gezien worden als onderdeel van de machine.
2 INLEIDING 2.3 RICHTLIJNEN VOOR HET VERWIJDEREN VAN AFVALPRODUCTEN ________ 2.3.1 TIJDENS HET GEBRUIKSLEVEN West Road Ransomes Europark Ipswich IP3 9TT England Gebruikte olie, oliefilters en motorkoelmiddel zijn gevaarlijke materialen en dienen op een veilige en milieuvriendelijke A B E C D Kw Kg Kg Kg manier behandeld te worden. G Vang in geval van vloeistoflekkage de vloeistof op om te F voorkomen dat deze in de grond of het afvoersysteem dringt.
2 INLEIDING 2.4 ONDERDELENHANDLEIDING ________________________________________ In het kader van de ISO 14001-standaard en in het tijdperk van gratis elektronische media verstrekt Ransomes Jacobsen Limited niet langer een papieren onderdelenhandleiding bij elk product. Als u een onderdelenlijst voor deze maaier wilt raadplegen, hebt u vier mogelijkheden: Website – www.ransomesjacobsen.
2 INLEIDING 2.5 SALES & SERVICE ____________________________________________________ Er werd een netwerk van bevoegde verkoops- en onderhoudsdealers opgericht en de details van deze dealers zijn beschikbaar bij uw leverancier. Wanneer onderhoudsbeurten of reserveonderdelen voor de machine nodig zijn, binnen of na de garantieperiode, dient u contact op te nemen met uw leverancier of een bevoegde dealer. Geef altijd het registratienummer van de machine op.
3 3.1 VEILIGHEIDSINSTRUCTIES BEDIENINGSVEILIGHEID ____________________________________________ Dit veiligheidssymbool geeft belangrijke veiligheidsberichten in deze handleiding aan. Wanneer u dit symbool ziet, moet u alert zijn op de mogelijkheid van letsel, de passage die volgt zorgvuldig lezen en andere bestuurders informeren. 3.1.1 BEDIENINGSINSTRUCTIES • • • Zorg ervoor dat de instructies in dit boek worden gelezen en volledig worden begrepen.
3 VEILIGHEIDSINSTRUCTIES 3.1.4 TRANSPORTEREN • Zorg ervoor dat de maai-eenheden veilig vastgezet zijn in de transportstand. Vervoer niet als het maaimechanisme nog ronddraait. 3.1.5 HELLINGEN WEES EXTRA VOORZICHTIG BIJ HET WERKEN OP HELLINGEN • Lokale oneffenheden en verzakkingen veranderen de algemene helling. Vermijd grondcondities die ervoor zorgen dat de machine gaat slippen. • Houd de rijsnelheden van de machine op hellingen en in scherpe bochten laag. • Onthoud dat er geen 'veilige' helling bestaat.
3 VEILIGHEIDSINSTRUCTIES GEVAAR: Geeft een dreigende gevaarlijke situatie aan die ZAL resulteren in ernstige verwondingen of de dood. WAARSCHUWING: Geeft een mogelijk dreigende gevaarlijke situatie aan die KAN resulteren in ernstige verwondingen of de dood. VOORZICHTIG Geeft een mogelijk dreigende gevaarlijke situatie aan die KAN resulteren in minimale of middelmatige verwondingen of schade aan eigendommen. Dit kan ook gebruikt worden om u te waarschuwen voor onveilig gebruik.
4 SPECIFICATIES 4.
4 SPECIFICATIES 4.2 MACHINESPECIFICATIE ________________________________________________ Frameconstructie: Geproduceerd staal voor zwaar werk Maai-eenheidaandrijving: Vaste verplaatsing van hydraulische motors. Transmissie: PTO van de tractor naar de versnellingsbak gemonteerd op het hoofdframe, via de hydraulische pomp naar de hydraulische magneetklep naar uitschakelklep van het wisselmechanisme en dan naar de hydraulische motoren van de maai-eenheid.
4 SPECIFICATIES 4.
4 SPECIFICATIES 4.
4 SPECIFICATIES Operator Ear Noise Level ƒ Ɉɩɟɪɚɬɨɪ ɧɚ ɧɢɜɨɬɨ ɧɚ ɞɨɥɨɜɢɦ ɨɬ ɭɯɨɬɨ ɲɭɦ ƒ Hladina hluku v oblasti uší operátora ƒ Støjniveau i førers ørehøjde ƒ Geluidsniveau oor bestuurder ƒ Müratase operaatori kõrvas ƒ Melutaso käyttäjän korvan kohdalla ƒ Niveau de bruit à hauteur des oreilles de l’opérateur ƒ Schallpegel am Bedienerohr ƒ ǼʌȓʌİįȠ șȠȡȪȕȠȣ ıİ ȜİȚIJȠȣȡȖȓĮ ƒ A kezelĘ fülénél mért zajszint ƒ Livello di potenza sonora all’orecchio dell’operatore ƒ TrokšƼa lƯmenis pie operatora auss ƒ Dirbanþiojo
4 SPECIFICATIES DECLARATION OF INCORPORATION ƒ ȾȿɄɅȺɊȺɐɂə ɁȺ ɈȻȿȾɂɇȿɇɂȿ ƒ PROHLÁŠENÍ O ZALOŽENÍ SPOLEýNOSTI ƒ INKORPORERINGSERKLÆRING ƒ INCORPORATIEVERKLARING ƒ KINNITUS ÜHENDAMISE KOHTA ƒ ASENNUSTODISTUS ƒ DECLARATION D’INCORPORATION ƒ EINBAUBESCHEINIGUNG ƒ ǻǾȁȍȈǾ ȂǾ ȈȊȂȂȅȇĭȍȈǾȈ ƒ BEÉPÍTÉSI NYILATKOZAT ƒ DICHIARAZIONE DI INCORPORAZIONE ƒ NOFORMƜŠANAS DEKLARƖCIJA ƒ PRIJUNGIMO DEKLARACIJA ƒ DIKJARAZZJONI TA’ INKORPORAZZJONI ƒ DEKLARACJA ZGODNOĝCI DLA PODZESPOŁU ƒ DECLARAÇÃO DE INCORPORAÇÃO ƒ DECLARAğIE DE
4 SPECIFICATIES Partly completed machinery must not be put into service until the final machinery into which it is to be incorporated has been declared in conformity with the provisions of Directive 2006/42/EC. ɑɚɫɬɢɱɧɨ ɡɚɜɴɪɲɟɧɢɬɟ ɦɚɲɢɧɢ ɧɟ ɬɪɹɛɜɚ ɞɚ ɛɴɞɚɬ ɩɭɫɤɚɧɚ ɜ ɭɩɨɬɪɟɛɚ, ɞɨɤɚɬɨ ɤɪɚɣɧɢɬɟ ɦɚɲɢɧɢ, ɜ ɤɨɢɬɨ ɫɚ ɜɝɪɚɞɟɧɢ, ɧɟ ɫɚ ɩɪɢɜɟɞɟɧɢ ɜ ɫɴɨɬɜɟɬɫɬɜɢɟ ɫ ɩɨɫɬɚɧɨɜɥɟɧɢɹɬɚ ɧɚ ɞɢɪɟɤɬɢɜɚ 2006/42/EɈ.
5 LABELS 5.1 VEILIGHEIDSLABELS _________________________________________________ 5.
5 LABELS Veiligheidslabels A. 009034910 Lees de bedieningshandleiding. B. 009034890 Blijf op een veilige afstand van de machine. E. 009034940 Opgelet: roterende messen. F. 009034930 Vermijd ontsnapping van vloeistof onder druk. Lees de bedieningshandleiding voor onderhoudsprocedures. C. 009114110 Let op: Power Take Off (PTO) Blijf uit de buurt terwijl deze actief is D. 009114310 NIET ALS OPSTAPJE GEBRUIKEN, tenzij de eenheid is vergrendeld. G.
6 REGELINGEN 6.1 BEDIENINGSKAST_____________________________________________________ De Hyd 5/7 zal alleen werkzaam zijn wanneer de stroomaansluiting en multistekker zijn aangesloten en de contactschakelaar van de tractor op 'Aan' staat. Bedieningen: A: Eenheden omhoog/omlaag 1/2/3. Trek deze naar u toe en houd deze vast om de eenheid omhoog te brengen en duw deze weg van u om de eenheid omlaag te brengen. Tijdens het maaien moet de schakelaar zich in de lage stand bevinden.
6 REGELINGEN 6.2 VEILIGHEIDSHAAKHENDELS ______________________________________ Alle veiligheids/transporthaken (A) moeten op hun plaats zitten (zijn vergrendeld) wanneer de machine over de snelweg wordt vervoerd. De eenheden moeten in de hoogste stand staan. Er bevinden zich 5 haken op het achterste hoofdframe en 2 op het voorste onderframe. De haken houden de hefarm van de eenheid op zijn plaats.
7 BEDIENING 7.1 DAGELIJKSE INSPECTIE _____________________________________________ VOORZICHTIG De dagelijkse inspectie mag alleen worden uitgevoerd, wanneer de motor uit staat en alle vloeistoffen zijn afgekoeld. Laat de werktuigen op de grond zakken, schakel de handrem in, schakel de motor uit en verwijder de contactsleutel. 1. Voer een visuele inspectie op de gehele eenheid uit, VOORZICHTIG tekenen van slijtage, losse bevestigingsmiddelen en ontbrekende of beschadigde onderdelen.
7 BEDIENING 7.2 BEDIENINGSPROCEDURE _____________________________________________ VOORZICHTIG Om letsel te voorkomen, moet u altijd een veiligheidsbril, lederen werkschoenen of laarzen, een harde helm en gehoorbescherming dragen. 1. Bedien het voertuig niet met losse, beschadigde of ontbrekende onderdelen. Maai zo mogelijk als het gras droog is. 2. Maai eerst in een testgebied om grondig bekend te raken met de werking van de bedieningen. 3.
7 BEDIENING 7.3 DE ACHTERSTE EENHEID AAN DE TRACTOR BEVESTIGEN _______________ Voordat u uitrustingen aan de tractor kunt bevestigen, moet de tractorverdeler de nodige wijzigingen hebben gedaan voor de plaatsing van de Hydraulic 5/7 op het desbetreffende tractormodel. 7.3.1 TRACTORSPECIFICATIES WAARMEE REKENING MOET WORDEN GEHOUDEN 1. Minimum 50 hp aan de PTO van de tractor 2. CAT 2 driepunts koppeling. Voor het vervoeren/opheffen van een statisch gewicht van minimum 1250 kg. 3.
7 BEDIENING 7.3.3 STEUNEN VAN DE HYDRAULIC 5/7______________________________________ 1. De Hyd 5/7 moet op de meegeleverde steunen worden gemonteerd/bewaard (A). 7.3.4 DE DRIEPUNTSKOPPELING AANSLUITEN _______________________________ 1. Draai de tractor om tot de Hyd 5/7. 2. Sluit de onderste koppelarmen (A) aan. 3. Sluit de bovenste koppeling aan. (B) De bovenste koppeling moet op de tractor worden geplaatst om de beweging van de diepgangbediening te beperken.
7 BEDIENING 7.3.6 DE SNELKOPPELINGEN VAN DE HYD 5/ 7 AANSLUITEN 1. Sluit de snelkoppelingen aan. (A) Twee grote koppelingen (druk maaicircuit/terugloop), twee kleine koppelingen (motorafvoer/hefmechanisme eenheid 2/ 3). Wanneer de connectoren niet gemakkelijk aan elkaar kunnen worden bevestigd, zit er te veel druk in het circuit. CONTROLEER OF DE EENHEDEN 2/3 IN DE HOGE POSITIE ZIJN VERGRENDELD OF VOLLEDIG NAAR BENEDEN ZIJN GEBRACHT VOORDAT U HET HEFMECHANISME AANSLUIT. 7.3.
7 BEDIENING 7.3.10 DE VERLICHTINGSBALK AANSLUITEN __________________________________ 1. Sluit de verlichtingsbalk van de Hyd 5/7 voorzichtig aan op de 7-pens aanhangeraansluiting van de tractor (A). De correcte werking van alle lichten moet altijd worden gecontroleerd. CONTROLEER ALTIJD OF ALLE ELEKTRISCHE CONNECTOREN EN DE BEDRADING GOED VASTZITTEN EN ZICH UIT DE BUURT VAN BEWEGENDE ONDERDELEN BEVINDEN. 7.3.11 DE HOOGTE EN HET NIVEAU VAN DE EENHEID INSTELLEN ________________ 1.
7 BEDIENING 7.3.14 DE HYDRAULIC 5/7 MK4 OMHOOG TILLEN ______________________________ TAKELPUNTEN: De volledige achtereenheid kan omhoog worden getild met de twee takelpunten (zie afbeelding). Het grootste gewicht van de eenheid bevindt zich achteraan (verlichtingsbalk), waardoor er mogelijk extra takels nodig zijn. HEFTRUCKPUNTEN: Wanneer u bijzonder voorzichtig bent, mag u de eenheid met een heftruck omhoog tillen.
7 BEDIENING 7.3.15 DE MAAI-EENHEID VERWIJDEREN ____________________________________ WAARSCHUWING De opgeslagen energie in de hefarmen kan ernstig letsel veroorzaken. Alleen ervaren personeel mag proberen de maai-eenheid te verwijderen of de veer af te stellen. Voor het verwijderen van de maai-eenheid moet een borggereedschap voor de hefarm worden gebruikt. 1. Gebruik het korte borggereedschap (B) voor het borgen van de hefarmen 1, 4 en 5.
7 BEDIENING 7.3.16 EEN OBSTAKEL UIT DE MAAIEENHEDEN VERWIJDEREN _________________ OPGELET Het is belangrijk om op te merken: dat er hydraulische restdruk in het systeem is die ertoe kan leiden dat de maaicilinder draait terwijl u de obstructie verwijdert. Houd daarom uw handen, voeten en kleding altijd uit de buurt van de maaieenheden. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Ontkoppel de voeding van de maaieenheden met de maaieenheidschakelaar.
8 ONDERHOUD EN SMERING 8.1 SCHEMA VOOR ONDERHOUD EN SMERING ______________________________ ONDERHOUD- EN SMEERSCHEMA Interval Onderdeel Gedeelte Eerste 50 uur De olie van de PTO-versnellingsbak vervangen Dagelijks 10 uur Hydraulisch vloeistofpeil controleren. De machine reinigen. Wekelijks Iedere 50 uur Op losse componenten controleren Op hydraulische lekken controleren De olie van de PTO-versnellingsbak controleren Alle smeerpunten van de maai-eenheid smeren.
8 ONDERHOUD EN SMERING A - Hydraulische olie: ISO VG46 B - Tandwielolie: Shell Spirax G C - Vet: Shell Darina R2 D - Vet: Shell Retinax ‘G’ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7....
8 ONDERHOUD EN SMERING 8.2 DAGELIJKSE CONTROLES (NA IEDERE 10 BEDRIJFSUREN) ________________ Peil van de hydraulische olie Controleer het peil van de hydraulische olie in de tank. Het oliepeil moet zich in het midden van de kijkbuis bevinden (A). Vul indien nodig bij met hydraulische olie ISO VG 46. Het oliepeil moet worden gecontroleerd terwijl de motor koud is en het voertuig op een horizontaal vlak staat geparkeerd.
8 ONDERHOUD EN SMERING 8.4 MACHINE: VOOR DE EERSTE KEER NA 50 UUR EN DAN AAN HET EIND VAN ELK SEIZOEN ____________________________________________________________ Hydraulische olie verversen. (a) Verwijder de aftapstop (A) en tap de olie volledig af. (b) Vervang de hydraulische oliefilter. (c) Plaats de aftapstop terug en vul de hydraulische tank met ong. 82 liter Shell Tellus 46. De hydraulische oliefilter vervangen. (a) Veeg de filterbus en behuizing schoon door het vuil te verwijderen.
8 ONDERHOUD EN SMERING 8.5 MACHINE: WEKELIJKS OF ELKE 50 WERKUREN __________________________ 1. Smeer de volgende punten met Shell Darina R2 vet: Raadpleeg ook het smeerschema in hoofdstuk 8.1. (a) Hefarmdraaipennen (A). (b) Drager Power Take Off (B). (c) Koppeling Power Take Off (C). 2. Smeer het volgende met SAE30 olie: Wisselklepspoelen. 3. Controleer alle moeren en bouten en hydraulische verbindingen op stevigheid. 4.
8 ONDERHOUD EN SMERING 8.6 MAAI-EENHEID: WEKELIJKS OF ELKE 40 WERKUREN ____________________ 1. Smeer de maai-eenheid met Shell Darina R2 vet: Raadpleeg het smeerschema in hoofdstuk 5.2. (a) Draaibalk behuizing maai-eenheid. (A) (b) Scharnieren lager en behuizing maaicilinder. (B) (c) Moffen voor hoogteafstelling. (C) (d) Rollen vooraan (niet getoond) en achteraan, draai de rol voortdurend tijdens het smeren. (D) 2.
8 ONDERHOUD EN SMERING 8.7 HYDRAULISCHE TESTPOORTEN _______________________________________ Als er problemen worden ervaren met het hydraulische systeem zijn er 4 onderhoudspoorten voorzien om de druk te kunnen controleren. Alle tests, tenzij anders weergegeven, moeten met de hydraulische olie op een normale bedrijfstemperatuur worden uitgevoerd en met een ingangssnelheid van de versnellingsbak van 540 tpm. 1 1) Druk maaicircuit, eenheden 4 en 6: 152 bar. 2 2) Druk maaicircuit, eenheden 1.
9 AFSTELLINGEN 9.1 UITLIJNING/AFSTELLING VERDEELKLEP ______________________________ 1. Laat alle maai-eenheden volledig op de grond zakken. 2. De uitlijning tussen de boutkop (B) en de wisselklepspoel (B) kan worden gecontroleerd door de actuator omhoog en omlaag te bewegen. 3. De verdeelklep kan opzij worden bewogen door de bouten van de verdeelklep los te draaien en de afstand kan worden aangepast door sluitringen tussen de verdeelklep en de verdeelplaat toe te voegen of er te verwijderen.
9 AFSTELLINGEN 9.3 VEER AFSTELLEN/VERWIJDEREN ____________________________________ De veren worden in de fabriek afgesteld en moeten niet worden aangepast. WAARSCHUWING De opgeslagen energie in de hefarmen kan ernstig letsel veroorzaken. Alleen ervaren personeel mag proberen de maai-eenheid te verwijderen of de veer af te stellen. De veren zijn zodanig afgesteld dat ze een hefkracht van 30 kg aan de draaipen van de maai-eenheid (A) bereiken.
9 AFSTELLINGEN 9.4 NAAR ACHTER ROTEREN OM TE LAPPEN _____________________________ Routinematig uitgevoerd cilinderleppen maakt deel uit van het algehele onderhoudsplan voor cilindermaaiers. OPMERKING:Ook wanneer de motor is UITGESCHAKELD, kan het roteren van een van de cilinders hetzelfde bij de andere veroorzaken. Pas de volgende procedures toe terwijl de motor stilstaat en de cilinders zijn uitgeschakeld. 1. Was de cilinders en de sledemessen. 2. Verslap de cilinder-sledemes afstelling. 3.
10 PROBLEMEN OPLOSSEN 10.1PROBLEMEN OPLOSSEN - ALGEMEEN _________________________________ Problemen De maaieenheden zullen niet omhoog/ omlaag gaan. De cilinders werken ongelijkmatig. Mogelijke oorzaken Actie 1. De hydraulische hulpklep van de tractor is niet bediend. 1. Controleer of de hydraulische hulpklep is bediend. 2. De bedieningskast van de Hyd 5/7 niet ingeschakeld, aangesloten. 2. Sluit de bedieningskast aan en schakel het contact in. 3. Beschadigde snelkoppeling 3.
11 MAAIKWALITEIT 11.1 PROBLEMEN MET DE MAAIKWALITEIT OPLOSSEN ______________________ Het wordt aangeraden dat er een teststrook wordt gemaaid om de prestatie van de maaier te bepalen alvorens aan reparaties te beginnen. Er dient een gebied beschikbaar te zijn waar de teststrook kan worden gemaaid. Dit gebied moet bekende en consistente graszodenomstandigheden hebben om een nauwkeurige bepaling van de prestatie van de maaier te kunnen uitvoeren.
11 MAAIKWALITEIT 11.3 KLEINE GOLVEN ___________________________________________________ 'Kleine golven' zijn net zoals 'grote golven' een cyclisch patroon van ongelijkmatige maaihoogtes, wat resulteert in een golfachtig maaiuiterlijk. In de meeste gevallen is de afstand van de toppunten van golf tot golf ongeveer 5 cm (2 in.) of minder. TN0220 Opmerking: De pijl geeft de rijrichting aan. Mogelijke oorzaak Oplossing De maaisnelheid (op de grond) is te snel. Matig de maaisnelheid (op de grond).
11 MAAIKWALITEIT 11.4 GETRAPT MAAIEN __________________________________________________ Getrapt maaien treedt op wanneer gras aan de ene kant van de haspel langer blijft dan aan de andere kant of langer aan de ene maai-eenheid dan aan de andere. Dit wordt normaliter veroorzaakt door mechanische slijtage of een onjuiste afstelling van de rol of de maaihoogte. TN0221 Opmerking: De pijl geeft de rijrichting aan.
11 MAAIKWALITEIT 11.5 SCALPEREN ______________________________________________________ Scalperen is een toestand waarin gebieden gras merkbaar korter zijn gemaaid dan omringende gebieden, wat resulteert in een lichtgroene of zelfs bruine strook. Dit wordt normaliter veroorzaakt door een extreem lage instelling van de maaihoogte en/of ongelijkmatige graszoden. TN0222 Opmerking: De pijl geeft de rijrichting aan. Mogelijke oorzaak Oplossing De maaihoogteafstellingen zijn lager dan normaal.
11 MAAIKWALITEIT 11.6 SPRIETEN _________________________________________________________ Sprieten zijn kapotte bladeren van ongemaaid of slecht gemaaid gras. TN0223 Opmerking: De pijl geeft de rijrichting aan. Mogelijke oorzaak Oplossing Het sledemes is onjuist afgesteld. Stel de positie van de haspel ten opzichte van het sledemes af. Botte maairanden van de haspel of het sledemes. Slijp of vervang het haspel- en ondermes indien nodig. De maaisnelheid (op de grond) is te snel.
11 MAAIKWALITEIT 11.7 STREPEN _________________________________________________________ Een streep is een baan ongemaaid gras. Dit wordt normaliter veroorzaakt door een gedeukt of gebogen haspelmes. TN0224 Opmerking: De pijl geeft de rijrichting aan. Mogelijke oorzaak Oplossing Beschadigd sledemes. Vervang het ondermes. Beschadigde of ongelijkmatig afgesleten haspel. Controleer de haspel. Vervang het indien nodig. Losse of ontbrekende bevestigingsmiddelen van het sledemes.
11 MAAIKWALITEIT 11.8 ZWADMAAIEN ______________________________________________________ Zwadmaaien is het geconcentreerd deponeren van gemaaid gras aan een uiteinde van de maaieenhe(i)d(en) of tussen twee maai-eenheden in. Dit vormt een strook in de rijrichting. TN0225 Opmerking: De pijl geeft de rijrichting aan. Mogelijke oorzaak Oplossing Het gras is te lang. Maai vaker. Maaien terwijl het gras nat is. Maai wanneer het gras droog is. Er is gras op de rol(len) opgehoopt.
11 MAAIKWALITEIT 11.9 SPOREN OF TRAMLIJNEN ___________________________________________ Sporen of tramlijnen zijn een patroon van variërende maaihoogtes, wat resulteert in een golfachtig maaiuiterlijk. Dit wordt normaliter veroorzaakt door zware contactpunten op een haspel en/of sledemes. Opmerking: De pijl geeft de rijrichting aan. Mogelijke oorzaak Oplossing Het haspel- en/of sledemes zijn ongelijkmatig afgesleten. Controleer het sledemes en de haspel.
12 GARANTIE 12.1 GARANTIE ___________________________________________________________ GARANTIE Wij GARANDEREN dat onderhoud wordt gepleegd als enig defect in werkmanschap of materiaal optreedt aan de goederen binnen TWEE JAAR of tweeduizend uur (bij modellen voorzien van uurmeters), welke van beide het eerste optreedt.
12 GARANTIE nl-49
Ransomes Jacobsen Limited West Road, Ransomes Europark, Ipswich, IP3 9TT, Engeland Engels bedrijfsregistratienr. 1070731 www.ransomesjacobsen.com +44 (0) 1473 270000 Jacobsen, A Textron Company 11108 Quality Drive, Charlotte, NC 28273, VS www.Jacobsen.
